Explainer: Πώς το λιώσιμο των παγετώνων τροφοδότησε τις φονικές πλημμύρες στο Πακιστάν

Τι συμβαίνει στο Πακιστάν;

Μια σειρά ακραίων πλημμυρών κατέστρεψε ολοσχερώς το έθνος της Νότιας Ασίας, με πληθυσμό 225 εκατομμύρια ανθρώπων, παρασύροντας δρόμους, διαλύοντας κτίρια, καταστρέφοντας αγροκτήματα και αφήνοντας εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στο δρόμο. Οι νεκροί είναι πάνω από 1.000 και το νερό έχει πλημμυρίσει το ένα τρίτο της χώρας.

Γιατί ήταν τόσο μεγάλη η καταστροφή;

Η άμεση αιτία των πλημμυρών είναι οι ασταμάτητες βροχοπτώσεις. Το καλοκαίρι είναι η εποχή των μουσώνων και η φετινή ήταν ιδιαίτερα υγρή και κακή χρονία, που ενδεχομένως επιδεινώθηκε λόγω της κλιματικής αλλαγής. Αλλά υπάρχει και ένας άλλος λόγος. Το λιώσιμο των παγετώνων και του χιονιού.

Μα έχει τόσο πάγο το Πακιστάν αυτή την εποχή;

Το Πακιστάν φιλοξενεί πάνω από 7.200 παγετώνες, τους περισσότερους από οπουδήποτε αλλού αν εξαιρέσεις τις πολικές ζώνες. Η άνοδος της θερμοκρασίας, που συνδέεται με την κλιματική αλλαγή, πιθανόν επιταχύνει το λιώσιμο, προσθέτοντας νερό σε ποτάμια και ρυάκια που είναι ήδη φουσκωμένα από τις βροχοπτώσεις.

Επομένως είναι μία από τις χώρες που είναι ιδιαιτέρως ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή

Ναι, είναι από τα πιο ευάλωτα κράτη, και η καταστροφή που βλέπουμε δεν είναι τυχαία. Και οι συνθήκες στη χώρα αυτή θα χειροτερεύουν όσο ο πλανήτης θερμαίνεται. Το Πακιστάν θα επωμιστεί ένα άνισο βάρος της κλιματικής αλλαγής τα επόμενα χρόνια.

Τι διαφορά έχουν οι παγετώνες από το «απλό» χιόνι;

Οι παγετώνες είναι πυκνές μάζες συμπιεσμένου πάγου που βρίσκονται σε βουνά σε όλο τον κόσμο, από την οροσειρά της Αλάσκας μέχρι τις γαλλικές Άλπεις. Σε αντίθεση με το ετήσιο χιόνι που πέφτει και λιώνει, οι παγετώνες σχηματίζονται σε περιοχές υπεραιωνόβιας παρουσίας χιονιού.

Και είναι πρόβλημα που λιώνουν; 

Είναι φυσιολογικό να συρρικνώνονται και να αυξάνονται μέσα σε ένα μόνο έτος – λιώνουν το καλοκαίρι και επεκτείνονται το χειμώνα. Αυτό που προβληματίζει πλέον είναι ο ρυθμός και η σταδιακή υποχώρησή τους σε βάθος δεκαετιών.

Δηλαδή; 

Συνολικά, οι παγετώνες έχουν μικρύνει τις τελευταίες δεκαετίες, επειδή δεν μπορούν ανακτούν τη μάζα τους το χειμώνα.

Και τι φταίει για αυτό;

Ένας απλός λόγος είναι ότι ο πλανήτης σταδιακά θερμαίνεται και η θερμότητα λιώνει τους πάγους. Οι υψηλότερες θερμοκρασίες μπορούν επίσης να μετατρέψουν το χιόνι σε βροχή, και όταν η βροχή πέφτει στον πάγο, επιταχύνει περαιτέρω το λιώσιμο. Αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα στο Πακιστάν. Η χώρα έχει άφθονους παγετώνες και παράλληλα το λιώσιμο στα Ιμαλάια – μία από τις κύριες οροσειρές της χώρας – επιταχύνεται, σύμφωνα με μελέτη του 2021.

Τόσο μεγάλη είναι η διαφορά;

Ο ρυθμός με τον οποίο λιώνουν είναι δέκα φορές υψηλότερος από τον μέσο ρυθμό των προηγούμενων αιώνων. Μαζί με το λιώσιμο του χιονιού, η απορροή των παγετώνων μπορεί να προκαλέσει διόγκωση των ποταμών, ακόμη και πολλά χιλιόμετρα, όπως τα νερά κυλούν από τα βουνά. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό όταν συμπίπτει με τους μουσώνες, τους οποίους η κλιματική αλλαγή μπορεί επίσης να επιδεινώσει, εν μέρει επειδή ο θερμότερος αέρας μπορεί να συγκρατήσει περισσότερο νερό.

Πώς αλλιώς επηρεάζουν οι παγετώνες τις πλημμύρες; 

Το λιώσιμο των παγετώνων μπορεί επίσης να προκαλέσει την διόγκωση αλπικών λιμνών. Στα βουνά του Πακιστάν, το νερό από τους παγετώνες σχηματίζει λίμνες σε μεγάλο υψόμετρο, οι οποίες συχνά φράσσονται από πάγους. Όταν η απορροή αποκτήσει υπερβολικό ρυθμό, αυτές οι λίμνες επεκτείνονται γρήγορα και τα φράγματα πάγου μπορεί να σπάσουν, οδηγώντας σε απότομα πλημμυρικά φαινόμενα.

Αυτά τα φαινόμενα είναι εξαιρετικά επικίνδυνα. Τον Απρίλιο, έναν από τους θερμότερους μήνες που έχουν καταγραφεί στο Πακιστάν, μια παγετώδης λίμνη κοντά στο όρος Shishpar διογκώθηκε πολύ γρήγορα με λιωμένο πάγο και το νερό πλημμύρισε ένα ολόκληρο χωριό στα βόρεια της χώρας, παρασύροντας μια γέφυρα.

Πόσες τέτοιες λίμνες έχει το Πακιστάν;

Μόνο στο βόρειο Πακιστάν υπάρχουν πλέον περισσότερες από 3.000 λίμνες παγετώδους προέλευσης και ορισμένες από αυτές φαίνεται να σχηματίζονται νωρίτερα μέσα στο έτος εξαιτίας της μεγάλης ζέστης. Είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι 33 από αυτές είναι «επιρρεπείς σε επικίνδυνες πλημμύρες από διογκώσεις», σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη. Φέτος, δώδεκα τέτοια απότομα φαινόμενα, πολύ πάνω από τον ετήσιο μέσο όρο των πέντε με έξι.

Άρα το Πακιστάν είναι από τις χώρες που διατρέχουν άμεσο κίνδυνο από την κλιματική αλλαγή…

Οι επιστήμονες δεν έχουν ακόμη καθορίσει ακριβώς τον μηχανισμό της κλιματικής αλλαγής στις πλημμύρες, αλλά είναι σαφές ότι η αύξηση της θερμοκρασίας θέτει το Πακιστάν στην πρώτη γραμμή. Δεν είναι μόνο οι πλημμύρες. Είναι η ζέστη, η ξηρασία και άλλες συνέπειες της αύξησης της θερμοκρασίας. Σύμφωνα με έναν παγκόσμιο δείκτη κλιματικού κινδύνου που αναπτύχθηκε από μια γερμανική Μη Κυβερνητική Οργάνωση, το Πακιστάν είναι η όγδοη πιο ευάλωτη χώρα σε ακραία καιρικά φαινόμενα.