Η Αίγυπτος παίρνει τα μέτρα της για να μετεξελιχθεί σε κόμβο φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο
Η Αίγυπτος κατέχει κεντρική θέση στην Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική ως μία από τις μεγαλύτερες οικονομίες με σχετικά ανεπτυγμένες και εκτενείς υποδομές φυσικού αερίου. Έχει αποτελέσει χώρα κλειδί στην πρόμηθεια φυσικού αερίου στις γειτονικές χώρες για περισσότερο από μια δεκαετία, ενώ το 2015 μετεξελίχθηκε σε καθαρό εισαγωγέα φυσικού αερίου εξαιτίας της σημαντικής απόκλισης που εμφάνισε στην εγχώρια παραγωγή από την μία και στην αυξημένη εγχώρια ζήτηση από την άλλη.
Σε συνέχεια όμως των σημαντικών ανακαλύψεων σε κοιτάσματα φυσικού αερίου με αποκορύφωμα το κοίτασμα – μαμούθ Zohr, η κυβέρνηση της Αιγύπτου φιλοδοξεί να μετατρέψει την χώρα σε κόμβο φυσικού αερίου στην περιοχή για να εκμεταλλευτεί τις υποεκμεταλλευόμενες υποδομές της χώρας (2 LNG Terminal, τα μεγαλύτερα στην περιοχή, με χωρητικότητα 35 bcm). Ωστόσο, φαίνεται πως το ενεργειακό όραμα της Αιγύπτου καλείται να αντιμετωπίσει κάποια εμπόδια στο δρόμο προς την υλοποίηση.
Αίγυπτος: Φυσικός κόμβος φυσικού αερίου στην περιοχή
Αρχικά, χρειάζεται να προσδιοριστεί ο τύπος hub που ταιριάζει στα δεδομένα της Αιγύπτου. Η Αίγυπτος δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει έναν κόμβο ηλεκτρονικών συναλλαγών φυσικού αερίου (virtual trading hub), πράγμα που συναντιέται κυρίως στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης όπως είναι το NBP στο Ηνωμένο Βασίλειο ή το TTF στην Ολλανδία. Εξαιτίας του γεωλογικού χαρακτήρα των υποδομών εξαγωγής φυσικού αερίου της χώρας, ένας φυσικό κόμβος θα ταίριαζε καλύτερα στις ανάγκες της Αιγύπτου όπου η εμπορία φυσικού αερίου θα πραγματοποιείται μέσω αγωγών ή σε LNG.
Το 2017, η κυβέρνηση εγκαινίασε ένα πρόγραμμα εκσγχρονισμού για το πετρέλαιο και το φυσικό άεριο. Οι σημερινές συνθήκες όπως προαναφέραμε, από την μία δηλαδή οι υπάρχουσες υποδομές και από την άλλη τα μεγάλα κοιτάσματα συνιστούν το καλύτερο momentum για την κυβέρνηση να αξιοποιήσει τους φυσικούς πόρους της χώρας.
Να υπογραμμίσουμε ότι, σύμφωνα με αναλυτές, το κύριο όφελος από την μετατροπή σε φυσικό κόμβο εμπορίας φυσικού αερίου θα εκδηλωθεί με την δημιουργία μια ανταγωνιστικής, αποτελεσματικής και διαφανούς αγοράς με ισχυρή εμπορική δραστηριότητα.
Τα βήματα της κυβέρνησης
Μερικά από τα πιο σημαντικά στοιχεία που απαιτούνται για μετατραπεί αγορά σε φυσικό κόμβο εμπορίας φυσικού αερίου αποτελούν ένα ισχυρό ρυθμιστικό πλαίσιο το οποίο να υποστηρίζει την ελέυθερη εμπορία, και την επέκταση των υποδομών, παράγοντες που θα επιφέρουν επιτυχημένες συναλλαγές. Υπό το πρίσμα αυτό η Αίγυπτος εισήγαγε ένα νόμο περί φυσικού αερίου το 2017, εισάγοντας τις πρώτες ρυθμίσεις απελευθέρωσης της αγοράς, τον διαχωρισμό της αγοράς και μια ανεξάρτητη ρυθμιστική αρχή, όπως αναφέρεται σε σχετική ανάλυση του ΑΑ Energy. Σύμφωνα με τις διακηρύξεις της κυβέρνησης, μέχρι 2022 φιλοδοξεί να έχει ολοκληρώσει την διαδικασία απελευθέρωσης της αγοράς φυσικού αερίου.
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η κατανάλωση φυσικού αερίου της χώρας έχει αυξηθεί στα 50 bcm από τα 13 bcm. Η αύξηση αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο στο γεγονός ότι η ηλεκτροπαραγωγή, η πετροχημική βιομηχανία και το 70% της εγχώριας κατανάλωσης φυσικού αερίου επιδοτείται, όπως αναφέρει το AA Energy.
Στην πρώτη θέση κατανάλωσης φυσικού αερίου παραμένει ο κλάδος της ηλεκτροπαραγωγής με 30 bcm, πράγμα που είναι απίθανο να αλλάξει μέσα στα επόμενα 10 χρόνια σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών του χώρου. Παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης να διαφοροποιήσει το ενεργειακό μίγμα της χώρας, η σημερινή τάση της κατανάλωσης δείχνει ότι η Αίγυπτος είναι πολύ πιθανό να παραμείνει εξαρτώμενη από το φυσικό αέριο στο άμεσο μέλλον. Επομένως αν τα αποθέματα της χώρας δεν είναι τέτοια που να υπερκαλύπτουν τις εγχώριες ανάγκες της χώρας και να επιτρέπουν τις εξαγωγές τότε το όραμα του κόμβου εμπορίας θα παραμείνει απλώς στην πολιτική ατζέντα της κυβέρνησης.
Επιπλέον στο κομμάτι της ενεργειακής εξωτερικής πολιτικής παρατηρείται έντονη δραστηριότητα από πλευράς της κυβέρνησης, καθώς σε μια προσπάθεια να αναβαθμίσει τους τερματικούς σταθμούς LNG της χώρας που υπολειτουργούν, η κυβέρνηση της Αιγύπτου υπέγραψε Μνημόνιο Συνεργασίας με την Κυπριακή Δημοκρατία το 2015. Λαμβάνοντας υπόψη την ανακάλυψη του κοιτάσματος Zohr, την μελλοντική βελτίωση των διασυνοριακών αγωγών φυσικού αερίου και των υποδομών LNG (ελέω αυξημένης παραγωγής στην περιοχή), η αιγυπτιακή κυβέρνηση βλέπει να διαμορφώνεται ένα ευνοϊκό περιβάλλον που θα επιτρέψει στην Αίγυπτοι να διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο στην διαμετακόμιση του αερίου της περιοχής και να πάρει προβάδισμα στις εξαγωγές φυσικού αερίου. Με στόχο να περάσει σε εξαγωγές φυσικού αερίου ήδη από το 2019, η Αίγυπτος σχεδιάζει να σταματήσει τις εισαγωγές LNG το 2018 εν μέσω αύξησης της εγχώριας παραγωγής.
Επιπρόσθετα, οι νέες μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης αναφορικά με τις τιμές αποσκοπούν στο να περιορίσουν την αυξανόμενη ενεργειακή ζήτηση των ενεργοβόρων βιομηχανιών μέσα στα επόμενα χρόνια. Όμως, η σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων μέσω των μεταρρυθμίσεων δεν φαίνεται να είναι εύκολη υπόθεση και πιθανώς να προκαλέσει αντιδράσεις τόσο από το κοινό όσο και από την πλευρά της βιομηχανίας. Αναμφίβολα, η δεδομένη κατάσταση μαρτυρά ότι η απελευθέρωση της αγοράς θα είναι μια μακρά διαδικασία.
Συμπερασματικά προκύπτει πως το μέλλον του φυσικού αερίου φαίνεται λαμπρό για την Αίγυπτο, με την πρόσφατα ρυθμιζόμενη και απελευθερωμένη εγχώρια αγορά, καθώς επίσης και με την κατάργηση των επιδοτήσεων. Τα μέτρα αυτά δείχνουν την βούληση της κυβέρνησης να βελτιώσει περαιτέρω τις συνθήκες της αγοράς υπό το πρίσμα της ανάπτυξης ενός ενεργειακού κόμβου.
Ωστόσο ο χρόνος θα δείξει πως ακριβώς μπορεί να ωφεληθεί η Αίγυπτος από τους πλούσιους φυσικούς πόρους που διαθέτει και να μετεξελιχθεί σε περιφερειακό κόμβο φυσικού αερίου, διαθέτοντας βέβαια το απαραίτητο δίκτυο υποδομών, ολοκληρωμένο κανονιστικό πλαίσιο και διαφανείς μηχανισμούς τιμολόγησης χωρίς επιδοτήσεις.